To mě móžno gótowaś
Slědne słowa basnikarja Gottfrieda pód jsy
„Teke bomy se žywje wót lista starych lět.“ jo sada z nowych knigłow, kótaraž póchada z pjera basnikarja Gottfrieda Podjsow (1921 – 1992). Jogo syn Burkhard Podjska jo źěkowanja gódny, až jo dał dotychměst njewózjawjony tekst za šyroku zjawnosć spśistupniś a w „Via Regia nakładnistwje“ wudał.
Toś ten list smějomy něnto zezběraś a wobźěliś se na cełem gólnikarskem lěśe. Pśeto dokradnje wó to jadna se: jadno žywjeńske lěto w górnołužyskem rewěrje. Awtor wopisujo familiarne dožywjenja, pówołańske wobstojnosći, mysli k cytanej literaturje abo dožywjonym źiwadłowym pśedstajenjam rowno tak ako změny w pśiroźe. Slědne su luźi stwórjone pśez blisku jamu abo wót lěta zawinowane. Slědkoju ma pódjski nož wótšy wid na wěcy w swójej wokolinje.
Wósobinski bywa to wulicowane stawnje na dwěma dypkoma: jogo pregujuce dožywjenja z wójnskich dnjow, kótarež njejsu jogo cas žywjenja pušćili a dłymoko cerkwinski pregowany swětowy wuglěd. Woboje, kśesćijański humanizm, lubosć k blišemu a cłowjecnej pśichylnosći staja wón pśecej zasej tšojenja we wójnskich dnjach napśeśiwo, w kótarychž jo wopytał, sebje rowno toś tu cłowjeskosć zachowaś. Njemóžna rozdwójonosć, kótaruž su nejskerjej wšykne zmakali, kenž su aktiwnje wójnu dožywili.
Což knigły wuznamjenjujo, jo dopołnje njerozbuźony wid wšednego dnja NDR. Rowno na tu wašnju jo ga jen wjele něgajšnych wobydlarjow NDR dožywiło, zwenka kuždego oficielnego wózjawjenja a wósebnje zwenka statnego wěstosći a šybjeństwa. Te jo dało, wóni pak se w žywjenju wjele luźi jano marginalnje abo zewšym nic pokazuju. A tak njejo źiwno, až se w zapiskach basnjecego gólnika njewustupuju.
Město togo pśecej zasej refleksije k njomu zaběrajucej literaturje. A jogo zda se, ako by se wjelebocny literarny zajm nawjedował. Mjazy nimi spisowaśel ako Litschutin a Pawstiski z rušćiny abo francojski Lusseyran. Wukubłany muski jo był toś ten wjas, kenž jo swójo městno pśi bliźe mólarjow a basnikarjow rowno tak wupołnił ako w pśestawkowem wózu sobuźěłaśerjow w góli a wjažy. Wósebnje cłowjeske su tofle wósobinskeje njewobmóžnosći, lěc to we wobchadanju z drugimi abo pśi rucnikaŕskich źěłach.
Jo, toś ten Gottfried jo był jadna z nas, ako my wšykne, jogo njepśemóžnosći a se k nim wuznał. To zamóžo pla cytarja 248-bocnych knigłow młogu pósmjejk na woblico guslowaś, ale teke rozměśe buźiś. Som měł pśi lekturje wjele wjasela a namakał młogego myslenja awtora, w kótaremž som se zasej namakała. “Gluka stajijo pominanja, wjasele jo spódobny. ” abo„ Jo pśecej pózdźejšy wiźeś, kenž tomu, což jo było, njespšawnje. ” su sence, kenž bźez casa a kótarež su k rozmyslowanju. Slědny chowa dłymoku wěrnosć, gaž se myslimy, wjele połwěrnosći wó našom žywjenju w NDR doněnta pisane a rozpšawjało jo.
Pśedlažece knigły su mały, ale wažny pśinosk, pó lětźasetkach pśizamknjenja k starej Zwězkowej republice žywjenje na pódzajtšu lěpjej rozměś. A aktualnosć dobydnjo słowa, gaž Gottfried wódsow južo w swójom casu jo spóznał, což jo źinsa njesromna wěrnosć: „Musymy swójo zaźaržanje k pśiroźe pśemyslowaś a našu wótwisnosć wót njeje až k swójskemu wótrjaku, jolic njocomy, až se z nami njewobjadna. Luźe mógu swójo njedocynjenje mjazy sobu rozdźěliś. Pśiroda njezgubijo. Wóna reagěrujo. A zejgrawaŕ jo pśecej luź. ”
Wudopołnijo se tekst z drjeworězami Jana Lebeka (1901-1985), kótarež kuždy kapitel a z tym kuždy mjasec zachopiju a na magisku wašnju ze słowami symbiozu zaběraju.
Mě powěda Gottfried wódany z wutšoby, gaž pišo: „Mam cesćownosć pišucych źěłaśerjow, pśed źěłajucymi źěłaśerjami, kenž mimo togo hyšći pišu. ” Z tymi słowami buźo mě k nanojskemu pśijaśeloju a kolegam.
Źěkuju se, Burkhard podwjas, za toś te knigły wašogo nana.
Gottfried Unterdörfer „Blätter unter Licht und Schatten“, Via Regia Verlag Königsbrück 2019,
ISBN 978-3-944104-33-1
Matthias Stark
www.stark-stolpen.de
Knigły mógu se wě teke kupiś.
Kosto 14,90EUR
Dostanjośo w pjakaŕni Stśělc abo pla kněni Gruneroweje skazaś johanna.gruner@gmx.de
Wóna pósćelo na zliceńku z rozpósłańskimi kostami we wusokosći 2 EUR.