To mi móžne činić
Poslednje słowa basnika Gottfrieda Unterdörfera
„Tež štomy su žiwe wot lisća starych lět.“ je sada z noweje knihi, kotraž pochadźa z pjera basnika Gottfrieda Unterdörfera (1921 – 1992). Jeho syn Burkhard Unterdörfer je dźakownje dotal njewozjewjeny tekst šěrokej zjawnosći spřistupnił a w „Via Regia-Verlag“ wudał.
Tute lisćo směmy nětko zezběrać a wobdźělene měć na cyłym lěće hajnika. Přetož runje wo to so jedna: žiwjenske lěto w hornjołužiskim rewěrje. Awtor rysuje swójbne dožiwjenja, powołanske podawki, mysle k čitanej literaturje abo dožiwjene dźiwadłowe předstajenja runje tak kaž změny w přirodźe. Poslednje su čłowječe činjene přez blisku jamu abo po lěće wuměnjene. Naposledk ma Podjeski nóžwótry wid na wěcy w swojej wokolinje.
Wosobinsce stanje so powědane stajnje na dwěmaj dypkomaj: jeho charakterizowace dožiwjenja z wójnskich dnjow, kotrež jeho čas žiwjenja njepušćichu a hłuboko cyrkwinsce charakterizowany swětonahlad. Woboje, křesćanski humanizm, lubosć k blišemu a přichilnosć čłowjeka staja přeco zaso podawkam we wójnskich dnjach napřećo, w kotrychž bě spytał, sej runje tutu čłowjeskosć wobchować. Njemóžna rozdwojenosć, kotruž najskerje wšitcy zetkachu, kotřiž aktiwnje wójnu dožiwichu.
Štož knihu wuznamjenja, je dospołnje njerozhorjeny wid NDRskeho wšědneho dnja. Runje na tute wašnje wšak su jón mnozy něhdyši staćenjo NDR dožiwili, zwonka kóždeježkuli oficialneje wozjewjenja a předewšěm zwonka statneje bjezstrašnosće a čertowstwa. Te dawachu, wone pak so w žiwjenju mnohich jenož marginalnje abo scyła nic jewjachu. A tak je bjez dźiwa, zo so w zapiskach basnjaceho hajnika njejewja.
Město toho přeco zaso refleksije k njemu zaběracej literaturje. A jeho zda so mnohostronski literarny zajim nawjedować. Mjez nimi spisowaćeljo kaž Litschutin a Paustowski z rušćiny abo francoski Lusseyran. Kubłany muž běše tuta podwjesna, kotraž wupjelni swoje městno při blidźe molerjow a basnikow runje tak kaž w přestawkowym wozu sobudźěłaćerjow w lěsu a chódbach. Wosebje čłowjeske su rysowanja wosobinskeje njezamóžnosće, njech je to we wobchadźe z druhimi abo při rjemjeslniskich dźěłach.
Haj, tutón Gottfried Unterdörfer bě jedyn z nas, měješe kaž my wšitcy, swoje misnjenja a wuznawaše so k nim. To zamóže pola čitarja 248-stronskeje knihi někotryžkuli posměwk na mjezwočo kuzłać, ale tež zrozumjenje budźić. Mějach při lekturje wjele wjesela a namakach někotryžkuli myslowy špak awtora, w kotrymž so znowa wotkrych. „Zbožo staja naroki, wjeselo je dosć.“ abo „Je přeco pozdźiši wid, kiž tomu, štož bě, njewotpowěduje.“ Su słužby, kiž su bjezčasne a kiž pohnuwaja k rozmyslowanju. Poslednja chowa hłuboku wěrnosć, hdyž so wobmysli, kelko połwěrneho je so wo našim žiwjenju w NDR dotal pisało a rozprawjało.
Předležaca kniha je mały, ale wažny přinošk, po lětdźesatkach přizamknjenja k starej zwjazkowej republice žiwjenje na wuchodźe lěpje zrozumić. A aktualita dobudu słowa, hdyž Gottfried Unterdörfer hižo za swój čas spózna, štož je dźensa njepowalna wěrnosć: „Dyrbimy naše zadźerženje k přirodźe přemyslić a našu wotwisnosć wot njeje dowidźeć hač k swójskemu spušćenju, hdyž nochcemy, zo budźe njepřezjedna z nami. Ludźo móža swoje zaprajenje mjez sobu wodać. Přiroda njerozdawa. Wona reaguje. A přěhračk je přeco čłowjek. “
Wudospołnja so tekst z drjeworězbami Johannesa Lebeka (1901-1895), kotrež kóždy kapitl a z tym kóždy měsac zahaja a na magiske wašnje ze słowami symbiozu zańdu.
Mi rěči Gottfried Unterdörfer z wutroby, hdyž piše: „Mam česćownosć před pisacymi dźěłaćerjemi, před dźěłacymi dźěłaćerjemi, kotřiž nimo toho hišće pisaja.“ Z tutymi słowami stanje so mi z nanowskim přećelom a kolegu.
Dźakuju so, Burkhard Unterdörfer, za tutu knihu jeju nana.
Gottfried Unterdörfer „Blätter unter Licht und Schatten“, Via Regia Verlag Königsbrück 2019,
ISBN 978-3-944104-33-1
Matthias Stark
www.stark-stolpen.de
Kniha hodźi so wězo tež kupić.
Płaćizna 14,90EUR
Na předań w Třělanskej pjekarni abo pola knjeni Gruneroweje skazać johanna.gruner@gmx.de
Wona sćele je na zličbowanku z rozpósłanskimi kóštami we wysokosći 2 EUR.